บางคนมองว่าวัยประถมยังเล็กไป ช่วง ม.ต้น ก็ยังต้องปรับตัวกับชีวิตมัธยม 

แต่ถ้ามาเริ่มเอาตอน ม.ปลาย มันก็ไม่ทัน เพราะเลือกสายการเรียนแล้ว

เอ้า แล้วฤกษ์งามยามดีในการเริ่มค้นหาและรู้จักตัวเองควรเป็นเมื่อไหร่ดีล่ะ?!

#ควรเริ่มในจังหวะและรูปแบบที่เหมาะสมกับตัวเอง

เราทุกคนสามารถเริ่มค้นหาตัวเองได้เลยโดยไม่ต้องจำกัดช่วงเวลาหรือช่วงวัย 

อาจมีบางคนมองว่า ‘ยิ่งเจอตัวเองเร็วก็ยิ่งดี รีบค้นหาตัวเองตั้งแต่ยังเล็ก จะได้โตไปได้ถูกทาง’ ซึ่งแนวคิดนี้ก็ไม่ถูกและไม่ผิดเสมอไป เพราะการค้นหาตัวเองจำเป็นต้องอาศัยประสบการณ์ที่สั่งสมในแต่ละช่วงวัย ซึ่งจะเป็นคลังให้กลับไปรื้อค้นและหยิบมาใช้ตัดสินใจเรื่องต่างๆ ต่อได้ในอนาคต อย่างไรก็ดี การเริ่มต้นค้นหาตัวเองในช่วงอายุที่น้อยเกินไป หรือเลือกรูปแบบกิจกรรมที่ไม่เหมาะตามพัฒนาการและธรรมชาติที่ควรจะเป็น ก็อาจจะไม่ได้ช่วยให้รู้จักตัวเองมากขึ้น (เผลอๆ จะได้รู้จักความเครียดแทน) 

เมื่อลงมือค้นหาตัวเองแล้ว สิ่งสำคัญอีกอย่างที่ควรทำคู่กัน คือ การทบทวนตัวเองเป็นประจำและสม่ำเสมอ ว่าจากประสบการณ์ที่เราใช้ชีวิตในแต่ละวันนั้น เราเกิด "ความรู้สึก" อย่างไรกับตัวเอง เรามี "ความคิด" อะไรเกี่ยวกับตัวเองบ้าง เรา "สังเกตเห็นตัวเอง" ว่าเป็นอย่างไร 

สิ่งที่ได้จากการทบทวนตัวเอง ไม่ใช่คำตอบสุดท้าย แต่เป็นการสะสม ตกผลึก ที่สามารถนำกลับมาใช้ทบทวน เปรียบเทียบ และเป็นส่วนหนึ่งของเหตุผลในการตัดสินใจต่อในอนาคต

#ตั้งต้นด้วยคำถาม

การเริ่มต้นค้นหาตัวเองอยู่ที่ความพร้อมของแต่ละคนมากกว่าการฝืนบังคับ เมื่อเราเติบโตและใช้ชีวิตมาเรื่อยๆ แต่ละคนจะมีช่วงจังหวะที่เกิดคำถามและข้อสงสัยเกี่ยวกับตัวตนของตัวเอง ดังนั้นให้มองหาสัญญาณจากตัวเอง ว่าเมื่อไหร่ที่เราเกิดความเอ๊ะ ความสงสัย ว่าตัวเราเป็นคนอย่างไร? ทำอะไรได้หรือไม่ได้? ชอบไม่ชอบอะไร? น่าจะเหมาะหรือไม่เหมาะกับอะไร? การเกิดคำถามเหล่านี้นี่แหละคือสัญญาณที่ดีของการเริ่มค้นหาตัวเอง

#การค้นหาตัวเองคือเส้นทาง

การค้นหาตัวเอง คือเส้นทางที่ประกอบด้วย 3 ส่วนหลัก ที่เรียงร้อยหมุนเวียนต่อเนื่องไปเรื่อยๆ ประกอบด้วย

• Exploring การสะสมประสบการณ์

ช่วงเวลาที่เราจะได้สะสมวัตถุดิบเกี่ยวกับตัวเราเพื่อเอาไว้สืบค้นหรือใช้เป็นแนวทางในการมองหาว่าตัวตนของเราเป็นอย่างไร ในขั้นต่อไป

การมีคลังประสบการณ์เป็นพื้นฐานของการค้นหาตัวเอง ทั้งนี้ หากเรายังไม่มีเป้าหมายที่ชัดเจน หรือยังไม่สามารถบอกได้ว่าเรามีอะไรอยู่ข้างในตัวเองบ้าง ให้หันมาเริ่มต้นที่จุดนี้ก่อน 

หน้าที่ของเราในช่วงนี้ คือ การทุ่มเทจิตใจ ความคิด และลงแรง เพื่อโฟกัสและอยู่กับประสบการณ์ตรงหน้าอย่างเต็มที่ที่สุด ไม่ว่าจะเป็นการพาตัวเอง (หรือให้สิ่งรอบตัวนำพาเรา) ไปเจอกับเหตุการณ์ต่างๆ ในชีวิต ทั้งการเรียน การทำงาน การเที่ยวเล่นผจญภัย ลองทำอะไรใหม่ๆ ที่ไม่เคยทำ อ่านหนังสือแนวใหม่ อ้าแขนรับโอกาสใหม่ๆ เข้ามาในชีวิต ฯลฯ 

• Reflection การนึกมองย้อนทวนอย่างสม่ำเสมอ

กระบวนการสำคัญที่ช่วยให้เราไม่เผลอใช้ชีวิตจนหลงลืมความรู้สึก ความคิด หรือความเป็นตัวเอง ทุกครั้งที่เรามีประสบการณ์อะไรซักอย่าง ให้ลองกลับมาทวนตัวเอง ตั้งคำถามกับตัวเองเสมอ ว่าจากช่วงการสะสมประสบการณ์ที่ผ่านมา เราถนัดอะไร ชอบอะไร โอเค/ ไม่โอเคกับอะไร หรือเห็นอะไรในตัวเองเพิ่มขึ้นบ้าง อย่างไรก็ดี แม้จะได้ทำกิจกรรมเดิม สิ่งที่เราจะค้นพบจากการทบทวนตัวเองก็อาจไม่เหมือนเดิมก็ได้

การทบทวนตัวเอง สามารถทำได้หลายวิธี เช่น นั่งคิดเงียบๆ กับตัวเอง จดคำถามที่มีใส่กระดาษและกลับมาเติมคำตอบ หรือใช้เครื่องมือตัวช่วยอื่นๆ อย่างการบันทึกไดอารี่ หรือการทำแบบสำรวจเพื่อให้รู้จักตัวเองในมุมอื่นๆ มากขึ้น เพราะบางครั้งเราอาจเพลินกับการสะสมประสบการณ์หรือมีเรื่องอื่นให้สนใจจนไม่ทันเห็นหรือรับรู้ความรู้สึกนึกคิดของตัวเอง ซึ่งเราสามารถทบทวนตัวเองได้เลยเมื่อสิ้นสุดกิจกรรมนั้นๆ หรืออาจทบทวนตามช่วงเวลา เช่น ใน 1 ปีที่ผ่านมา หรือ ในช่วงชีวิตมัธยมของเรา เราได้เรียนรู้และค้นพบอะไรเกี่ยวกับตัวเองบ้าง เป็นต้น

• Selection & Decision making การเลือกและตัดสินใจ 

การเลือกเอาข้อมูลจากประสบการณ์และการตกผลึกการเรียนรู้ของตัวเองไปใช้ประโยชน์เพื่อช่วยวิเคราะห์และตัดสินใจในเรื่องที่เกี่ยวกับตัวเอง 

หากเป็นช่วงวัยเรียนที่ต้องมีการตัดสินใจเรื่องเส้นทางชีวิตในอนาคต การค้นหาและรู้จักตัวเองจะมีส่วนสำคัญมากในการเลือกเรียนต่อ หรือเลือกแนวทางประกอบอาชีพที่สนใจ

ตัวอย่างหนึ่งของการค้นหาตัวเองในช่วงวัยเรียน

ชีวิตวัยเรียนมัธยม อาจมองได้หลายมุม ทั้งมิติการเรียนวิชาต่างๆ โอกาสการทำกิจกรรมทั้งในและนอกโรงเรียน มิติความสัมพันธ์คนในครอบครัว กลุ่มเพื่อน แฟน มิติสุขภาพอนามัย ฯลฯ

ลองนั่งทบทวนดูว่าเราได้ลองทำอะไรไปแล้วบ้าง เกิดความรู้สึก ความคิด หรือเห็นว่าตัวเองเป็นคนแบบไหน เช่น

• เวลาเรียนคณิต เราจะรู้สึกสมองช้ามาก น่าเบื่อ ไม่มีใจอยากเรียนเท่าไร แต่พอคาบภาษาอังกฤษ จะรู้สึกสดใส ตื่นตัวกับการเรียนขึ้น และสนุกกับการฝึกออกเสียงพูดคุยกับเพื่อนและอาจารย์ 

คำถามที่อาจเกิดขึ้นกับเรา : ไม่ชอบเลขแต่รักภาษามาก #เอ๊ะ? หรือเราจะเหมาะกับการเรียนสายภาษานะ

ไอเดียการค้นหาตัวเองเพื่อตอบคำถามนี้ : ลองเปิดใจเรียนรู้อย่างเต็มที่ทั้งคณิตและภาษาอังกฤษ ถ้ามีโอกาสก็สืบค้นข้อมูลความรู้เพิ่ม ลองสมัครเข้าค่าย ทำกิจกรรม หรือเข้าร่วมประกวด เพื่อให้กลับมาทบทวนตัวเองเพิ่ม ว่าเราไม่ถนัดคณิต แต่น่าจะไปได้ดีกับสายภาษา จริงไหม

• ใน 1 เทอมที่ผ่านมา เราพบว่า เราจะมีพลังและสนุกกับการทำงานกลุ่มมากเพราะมีเพื่อนอยู่ด้วย #เอ๊ะ? เราน่าจะชอบทำงานเป็นทีม มากกว่าทำงานเงียบๆ คนเดียว หรือเปล่านะ
  ไอเดียการค้นหาตัวเองเพื่อตอบคำถามนี้ : สังเกตความรู้สึก ความคิดของตัวเองว่าเวลาเราทำงานคนเดียว กับแบบที่มีเพื่อน แบบไหนรู้สึกอย่างไร ผลของงานที่ออกมาเป็นอย่างไร อาจทำให้ชัดขึ้น โดยการลองเปลี่ยนกลุ่มเพื่อนในทีมทำงานดู เราอาจค้นพบตัวเองเพิ่มว่า การมีเพื่อนลักษณะนิสัยแบบไหนนะที่เราจะรู้สึกโอเคมากๆ ที่จะทำงานด้วย

อย่างที่บอกว่าการค้นหาตัวเองคือเส้นทาง ที่มันดำเนินต่อไปเรื่อยๆ ไม่มีจุดสิ้นสุดจนกว่าเราจะไม่มีเรื่องอะไรในชีวิตที่ต้องตัดสินใจเกี่ยวกับตัวเองแล้ว

ให้เวลาตัวเองได้ค้นหาตัวเองต่อไปนะ และถ้าอยากรู้ว่ามีวิธีไหนอีก ก็รอติดตามในเว็บไซต์เราได้เลย