
นิยามสั้นๆ
ผู้นำปิโตรเลียมหรือน้ำมันเชื้อเพลิงจากใต้ดินขึ้นมาบนดิน เพื่อนำเข้าสู่กระบวนการต่าง ๆ จนกลายเป็นน้ำมันและผลิตภัณฑ์หลายชนิดที่ใช้ในชีวิตประจำวัน
📃 ลักษณะงาน
- ป็นเจ้าของโครงการ (Project Owner) ที่ทำให้โครงการดำเนินไปได้อย่างราบรื่นและสำเร็จ
- ประสานงานกับฝ่ายต่าง ๆ
- รวบรวมและวิเคราะห์ข้อมูลเพื่อวางแผนการขุดเจาะ
- จัดการประชุม เพื่อทำความเข้าใจร่วมกัน หรือเพื่ออัพเดทการทำงาน
- สร้างแผนการขุดเจาะที่ละเอียดรอบคอบที่สามารถอธิบายให้กับทุก ๆ ฝ่ายเข้าใจได้ตรงกัน
- วางแผนป้องกันและรับมือปัญหาต่าง ๆ ที่อาจเกิดขึ้น
- ติดตามและควบคุมขั้นตอนการขุดเจาะ โดยคอยรับฟังการอัพเดทการทำงานในแต่ละวัน และคอย เตรียมพร้อมแก้ปัญหาต่าง ๆ และตัดสินใจ
- ทำรายงานสรุปการขุดเจาะ เตรียมหลุมน้ำมันและข้อมูลทั้งหมด ส่งมอบให้วิศวกรแหล่งกักเก็บ (Reservoir Engineer) หรือวิศวกรฝ่ายผลิต (Production Engineer
📊 ขั้นตอนการทำงาน
ขั้นตอนในการทำงานของวิศวกรขุดเจาะ
- ขั้นตอนสำรวจ (Survey) รวบรวมและศึกษาข้อมูลจากวิศวกรสำรวจ นักธรณีวิทยา และทีมงานสำรวจ ถึงตำแหน่งที่จะขุดเจาะ สภาพพื้นที่ รายละเอียดชั้นหินต่าง ๆ ข้อมูลความลึกของน้ำ และอุปสรรคต่าง ๆ
- ขั้นตอนวางแผนขุดเจาะ (Well Planning) วางแผนและออกแบบวิธีการขุดเจาะหลุม เช่น ระบุตำแหน่งที่ต้องการเจาะไปให้ถึงแหล่งน้ำมัน รายละเอียดของชั้นหิน หรือสิ่งต่าง ๆ ที่อยู่ด้านบนของแหล่งน้ำมัน ความลึกที่ต้องเจาะลงไป ขนาดของความโค้งที่ต้องเจาะหลีกเลี่ยงชั้นหินหรืออุปสรรคต่าง ๆ กำหนดเครื่องมือและเทคนิคที่จะใช้ กำหนดกระบวนการขุดเจาะและสิ่งที่ต้องทำในระหว่างเจาะ เพื่อให้การเจาะจากข้างบนลงไปข้างล่างประสบความสำเร็จ ไม่มีปัญหา ใช้งบประมาณน้อยที่สุด หลุมน้ำมันมีคุณภาพที่สุด
- ขั้นตอนดำเนินการตามแผนการขุดเจาะ (Plan Execution) โดยจัดการให้สามารถดำเนินการตามแผนที่วางไว้ ตั้งแต่การสั่งของ ตรวจเช็คสภาพของ ประเมินของสำรอง อธิบายแผนงานและตกลงทำสัญญากับผู้รับขุดเจาะให้หาแท่นขุดเจาะและทีมงานให้ โดยกำหนดรายละเอียดและระบุสิ่งที่ต้องการ กำหนดขอบเขตงาน และการตรวจสอบ
- ขั้นตอนการส่งมอบหลุมน้ำมันต่อให้กับวิศวกรแหล่งกักเก็บ (Reservoir Engineer) หรือวิศวกรฝ่ายผลิต (Production Engineer) เพื่อเปิดหลุมและผลิตน้ำมันต่อไป
👩🏻💻 อาชีพที่ต้องทำงานร่วมกัน
วิศวกรขุดเจาะไม่สามารถทำงานให้สำเร็จเพียงคนเดียวได้ ต้องทำงานประสานกับกลุ่มคนต่าง ๆ ที่ทำงานที่แท่นขุดเจาะน้ำมัน ซึ่งแบ่งเป็น 3 กลุ่มคนใหญ่ ๆ ดังนี้
- กลุ่มคนจากบริษัทน้ำมัน (Oil Company Representative) วิศวกรขุดเจาะอาจต้องประสานงานกับบุคคลเหล่านี้ (หรืออาจไปทำงานในตำแหน่งเหล่านี้)
- ตัวแทนบริษัทที่มาคอยดูหน้างานขุดเจาะ
- วิศวกรขุดเจาะของบริษัทการขุดเจาะ
- บริษัทที่ทำสัญญาขุดเจาะ (Rig Contractor) ที่เป็นเจ้าของเครื่องขุดเจาะน้ำมัน ดังนี้
- หัวหน้าผู้ควบคุมงานการขุดเจาะ
- แรงงานทีมขุดเจาะ
- ผู้ดูแลเครื่องยนต์ เครื่องจักร ต่าง ๆ
- ผู้ดูแลความปลอดภัยในระบบต่าง ๆ
- กลุ่มผู้ทำงานอำนวยความสะดวกในชีวิตประจำวัน เช่น พนักงานทำความสะอาด เชฟทำอาหาร และงานบริการต่าง ๆ
- บริษัทที่รับทำบริการต่าง ๆ (Well Services) ที่เป็นงานเฉพาะทาง นอกเหนือจากงานที่บริษัทขุดเจาะรับทำ ดังนี้
- ทีมงานที่ทำระบบทดสอบซีเมนต์ที่ใช้ในการขุดและสร้างหลุมน้ำมัน
- ทีมงานทดสอบหลุมน้ำมัน เช่น Wellhead Engineer เป็นต้น
- ทีมงานวิศวกรหยั่งธรณี (Logging While Drilling Engineer) ประเมินและวัดชั้นหินต่าง ๆ ขณะขุดเจาะ
- ทีมงานวิศวกรหลุมผลิต (Well Completion Engineer) ผู้ตัดสินใจในวิธีการดึงน้ำมันหรือก๊าซขึ้นมาจากหลุม
- ทีมงานวิศวกรดูแลท่อหลุมน้ำมัน (Coiled Tubing Engineer)
- นักธรณีวิทยา
- วิศวกรฝ่ายผลิต เช่น วิศวกรแหล่งกักเก็บ (Reservoir Engineer) หรือวิศวกรฝ่ายผลิต (Production Engineer) เป็นต้น
🏢 สถานที่และเวลาทำงาน
วิศวกรขุดเจาะอาจทำงานในออฟฟิศที่บริษัท หรือในออฟฟิศบนแท่นขุดเจาะก็ได้
- ทำงานในออฟฟิศบนพื้นดิน ลักษณะงานและเวลาการทำงานอาจแตกต่างไปแล้วแต่ช่วงเวลาของโครงการ เช่น 8:00-17:00 น.
- ช่วงเก็บข้อมูลและวางแผน อาจมีรายละเอียดงานที่ต้องทำในแต่ละวัน ดังนี้
- เก็บข้อมูลในแต่ละวันเพื่อไปทำงานต่อ
- นำข้อมูลมาวิเคราะห์ เลือกใช้อุปกรณ์ เลือกวางกระบวนการวางแผนการขุดเจาะ กำหนดรายละเอียดต่าง ๆ เข่น อุปกรณ์ที่ใช้ ขั้นตอนต่าง ๆ ที่ต้องดำเนินการ
- ประชุม เพื่อแจ้งและอธิบายรายละเอียดให้กับผู้ที่เกี่ยวข้องว่าแผนงานที่เตรียมไว้ จะมีอะไรบ้าง มีสิ่งที่เตรียมพร้อมไว้ให้แล้วอะไรบ้าง และแต่ละฝ่ายต้องเตรียมอะไรบ้าง
- ช่วงดำเนินการขุดเจาะ
- ประชุมตอนเช้า (ตกลงเวลาร่วมกันกับทีมงานที่แท่นขุดเจาะ เช่น 6:00 น.) ทุกวัน เพื่ออัพเดทกับทีมงานที่แท่นขุดเจาะว่าเกิดอะไรขึ้นบ้าง
- ติดตามว่ากำลังอยู่ในขั้นตอนใดของกระบวนการ สิ่งที่ทำไปสำเร็จและความคืบหน้าในแต่ละวัน
- เตรียมพร้อมแก้ปัญหาที่อาจเกิดขึ้นตลอดเวลา เนื่องจากทีมงานขุดเจาะทำงานตลอด 24 ชั่วโมง
- แตกรายละเอียดแผนงานที่ทำไว้ ให้เป็นแผนการทำงานที่ละเอียดมากขึ้น เพื่อส่งให้ทีมงานขุดเจาะ ว่าต้องทำอะไรบ้าง ทำอะไรก่อนหลัง
- ช่วงหลังการขุดเจาะ เป็นการรวบรวมข้อมูลเพื่อส่งต่อให้กับฝ่ายผลิตต่อไป
- สรุปภาพรวม จำนวนเวลาและเงินที่ใช้ไป ปัญหาและเหตุการณ์ต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นขณะดำเนินการ
- ทบทวนย้อนหลังว่าถึงสิ่งที่ทำไปแล้วได้ผลดี ไม่ดี รวมถึงสิ่งที่คิดว่าควรปรับและพัฒนาได้
- ช่วงเก็บข้อมูลและวางแผน อาจมีรายละเอียดงานที่ต้องทำในแต่ละวัน ดังนี้
- ทำงานในออฟฟิศบนแท่นขุดเจาะหลุมน้ำมัน ลักษณะการทำงาน สถานที่ และเวลาการทำงานเป็นดังนี้
- ทำงานในออฟฟิศที่ตั้งอยู่บนแท่นขุดเจาะ โดยเดินทางไปอยู่และทำงานที่แท่นขุดเจาะ
- อาศัยและทำงานบนแท่นขุดเจาะทุกวัน จันทร์-อาทิตย์ เป็นเวลา 4 สัปดาห์ สลับกับการหยุดทำงานและกลับไปบนพื้นดิน 4 สัปดาห์
- ทำงานเป็นกะ กะละ 12 ชั่วโมง เช่น 6:00-18:00 น. หรือ 18:00-24:00 น. เป็นต้น
- เริ่มต้นกะทำงานด้วยการประชุมกับทีมงานอีกกะ เพื่ออัพเดทสิ่งที่เกิดขึ้นใน 12 ชั่วโมงที่ผ่านมา หลังจากรับถ่ายทอดงานจากกะที่แล้ว สรุปปัญหาและสิ่งที่ได้แก้ไขไปแล้ว ก็จะสรุปถึงสิ่งที่ต้องทำในกะของเราในอีก 12 ชั่วโมงหลังจากนี้
- หากทำงานในกะเช้า ประชุมกับออฟฟิศที่พื้นดินเพื่ออัพเดทการดำเนินการของกะเมื่อคืน สถานการณ์ปัจจุบัน และแผนที่จะทำในวันนี้
- ทำงานตามแผนที่วางไว้ แตกย่อยรายละเอียดแผนการทำงานของวันนี้ พิจารณาถึงประเด็น และสิ่งที่ต้องระวังและใส่ใจเป็นพิเศษ
- ดูแลงานที่ต้องทำร่วมกับผู้อื่น ตรวจสอบว่ามีปัญหาอะไรหรือไม่ มีอะไรที่จะช่วยทำได้บ้าง ตรวจสอบความปลอดภัย
- ปฏิสัมพันธ์กับทุกคนที่แท่นขุดเจาะ เพื่อรับฟีดแบคนำมาปรับปรุง หรือช่วยแก้ปัญหา
- อยู่สังเกตการณ์และตรวจสอบในทุก ๆ เหตุการณ์ เช่น หากมีการทำการก่อปูนเพื่อสร้างท่อในหลุมน้ำมัน (Cement Casing) ต้องไปดูว่าทีมงานใช้สูตรการผสมปูนถูกต้องหรือไม่ อุปกรณ์ที่ใช้ถูกต้อง เป็นไปตามที่ได้วางแผนไว้หรือไม่ เป็นต้น
- ติดตามการใช้เวลา งบประมาณ ความปลอดภัย ประสิทธิภาพในการทำงาน
✅ ความรู้ความสามารถที่ต้องใช้
- ต้องจบปริญญาตรีสายวิศวกรรม โดยจบสาขาใดก็ได้ หากจบสาขาวิศวกรรมปิโตรเลียมโดยตรงอาจมีข้อได้เปรียบ บางบริษัทจะระบุว่าต้องการคนที่จบตรงสาขา แต่ไม่จำเป็นในหลายบริษัท
สามารถสมัครทำงานเป็นวิศวกรขุดเจาะได้แม้จบสาขาเคมี เครื่องกล ไฟฟ้า หรือ ออกแบบอุตสาหการ เนื่องจากบางบริษัทมีการอบรมกระบวนการขั้นตอนการขุดเจาะน้ำมันก่อนการทำงาน รวมไปถึงการทำงานในกระบวนการขุดเจาะต้องใช้ความรู้ทางวิศวกรรมในหลายด้าน เช่น ความเข้าใจในของเหลว (Fluid) สำหรับการจัดการน้ำหรือโคลนที่ไหลผ่านท่อในหลุม ความรู้เรื่องไฟฟ้า เพื่อเข้าใจเครื่องมืออุปกรณ์อิเล็คทรอนิกส์ เป็นต้น
- ตรรกะ วิธีการคิด และวิจารณญาณเชิงวิศวกรรมศาสตร์ เป็นสิ่งที่สำคัญมาก ต้องสามารถวิเคราะห์ตัดสินใจได้ถูกต้องตามหลักวิศวกรรมศาสตร์ได้ สามารถเชื่อมโยงได้ว่าจะต้องใช้ศาสตร์ใดเพื่อให้ดำเนินการให้งานเดินหน้าต่อไปได้
- มีความรู้ในภาษาอังกฤษ เพราะความรู้และเทคโนโลยี เกี่ยวกับการขุดเจาะปิโตรเลียมส่วนมากเป็นภาษาอังกฤษ รวมถึงบริษัทน้ำมันมักเป็นบริษัทต่างประเทศ
- มีทักษะในการสื่อสาร เพราะต้องบอกข้อมูลและอธิบายรายละเอียดให้ผู้ที่ทำงานร่วมกันเข้าใจ
- มีภาวะผู้นำ สามารถนำผู้อื่นได้ สามารถจัดการข้อถกเถียง และปัญหาต่าง ๆ ได้ เพื่อให้โครงการที่ตนเองรับผิดชอบดำเนินไปได้ด้วยดี
- สามารถจัดการความคาดหวังและความต้องการของทุกฝ่ายได้ เรียงลำดับความสำคัญและจัดการหาทางออกหรือทางแก้ปัญหาที่ทุกฝ่ายพอใจได้
💵 โอกาส ความท้าทาย และผลตอบแทน
- บริษัทน้ำมัน ที่จำเป็นต้องมีการจ้างตำแหน่งวิศวกรขุดเจาะนี้ เพื่อทำแผนการขุดเจาะหลุมน้ำมัน รวมถึงเข้าไปดูแลการขุดเจาะที่แท่นขุดเจาะด้วย
- มีการจ้างวิศวกรขุดเจาะเป็นสัญญาการจ้างงานช่วงสั้น ๆ สำหรับบางบริษัทที่ไม่ได้มีการขุดเจาะน้ำมันมาก หรือเป็นโครงการที่ยาก ที่ต้องการวิศวกรขุดเจาะที่มีประสบการณ์สูงมาช่วยวางแผนและแก้ปัญหาให้
- ต้องรับผิดชอบมากจึงได้ค่าตอบแทนที่อาจสูงกว่าวิศวกรสาขาอื่น เงินเดือนเริ่มต้นสำหรับวุฒิปริญญาตรีประมาณ 50,000 บาท โดยตำแหน่งนี้อาจได้เงินเดือนไปถึง 2-3 แสนบาท ขึ้นอยู่กับประสบการณ์
- เส้นทางอาชีพ อาจเป็นไปตามดังนี้
- ทำงาน 0-5 ปี ประสบการณ์การทำงานไม่มาก บางบริษัทที่มีการอบรมการทำงานขุดเจาะน้ำมันให้ อาจเรียกว่าวิศวกรขุดเจาะฝึกหัด (Drilling Engineer Trainee) ในบริษัทที่ไม่มีการฝึกอบรมอาจเรียกว่า วิศวกรขุดเจาะระดับเริ่มต้นทำงาน (Junior Drilling Engineer)
- ทำงาน 10 ปีขึ้นไป เป็นวิศวกรขุดเจาะอาวุโส (Senior Drilling Engineer)
- มีประสบการณ์มาก อาจเป็นผู้นำทีม (Drilling Engineer Team Lead)
- ไม่ต้องมีใบประกอบวิชาชีพเฉพาะทาง สำหรับวิศวกรขุดเจาะ
- เป็นอาชีพที่ยิ่งทำงานยิ่งมีประสบการณ์สูง อาจมีการจ้างงานหลังเกษียณได้
- คนที่ชอบใช้ทักษะด้านเทคนิคต่าง ๆ ที่หลากหลาย กว้าง แต่ไม่ลึก ชอบแก้ปัญหา ชอบความท้าทาย ช่างคิด อาจจะชอบงานตำแหน่งนี้
- การทำงานบนแท่นขุดเจาะมีความเสี่ยงสูง มีคนบาดเจ็บเสียชีวิตทุกวันทั่วโลก เพราะทำงานอยู่ท่ามกลางอุปกรณ์ที่มีขนาดใหญ่จำนวนมาก เป็นอุปกรณ์ที่มีกำลังมาก ทำงานด้วยระบบไฟฟ้าแรงสูง มีอันตรายอยู่รอบด้าน ดังนั้นสิ่งต้องให้ความสำคัญมากที่สุดในการทำงานบนแท่นขุดเจาะคือความปลอดภัย
- การทำงานบนแท่นแบ่งเป็นกะกลางวันและกลางคืน คนที่ทำงานกะกลางคืนอาจปรับเวลาไม่ได้ หรือหากทำงานบนแท่นในกะกลางคืนต่อเนื่องเป็นสิบปี อาจทำให้กลับมาทำงานประจำในช่วงเวลากลางวันไม่ได้
- ส่วนการทำงานที่ออฟฟิศ อาจมีความเครียดจากการทำงานหน้าคอมพิวเตอร์มาก เครียดจากการวางแผนการขุดเจาะที่ต้องคิดรอบด้าน คิดละเอียด มีความกดดันจากความคาดหวัง เป้าหมาย การดำเนินงานของโครงการ รวมถึงการต้องคอยเตรียมพร้อมเพื่อแก้ปัญหาจากแท่นขุดเจาะตลอดเวลา อาจทำให้เกิดความเครียด หรือต้องทำงานนอกเวลา
- แนวโน้มพลังงานสะอาดเริ่มเข้ามาแทนที่พลังงานจากน้ำมันแล้ว และกำลังเพิ่มมากขึ้นเรื่อย ๆ ทำให้อุตสาหกรรมน้ำมันไม่ขยายมากไปกว่านี้ โดยเฉพาะช่วงโควิด-19 เป็นช่วงเวลาที่ทำให้เห็นสถานการณ์ของอุตสาหกรรมได้อย่างชัดเจน เมื่อมีการปิดประเทศ การใช้น้ำมันลดน้อยลง หลายบริษัทลดการจ้างงาน แต่เมื่อสถานการณ์กลับมาปกติ และน้ำมันมีราคาสูงมาก ก็ยังไม่มีการจ้างงานเพิ่ม
- ปัญญาประดิษฐ์และเทคโนโลยีถูกนำมาใช้ในการทำงานของวิศวกรขุดเจาะมาก ในรูปแบบระบบการทำงานอัตโนมัติ (Automation) เพื่อช่วยในการทำงาน และอำนวยความสะดวก เช่น การจัดการเอกสารต่าง ๆ การคำนวณวิเคราะห์ข้อมูล ช่วยสังเคราะห์ข้อมูลเพื่อการตัดสินใจ วิเคราะห์สภาพทางธรณีวิทยา สร้างแบบจำลอง สามารถให้คำแนะนำได้ ปัจจุบันถูกนำมาใช้และลดคนที่ต้องทำงานไปแล้วพอสมควร ในอนาคตน่าจะมีการนำระบบการทำงานอัตโนมัติมาใช้มากขึ้นเรื่อย ๆ แต่ไม่น่าจะนำมาแทนที่มนุษย์โดยสิ้นเชิง
- อุตสาหกรรมน้ำมันเป็นวงการที่ใหญ่มาก แต่แคบ คนทำงานเป็นคนกลุ่มเดิม มีจำนวนไม่มาก
- สามารถต่อยอดไปทำงานตำแหน่งอื่น ๆ ในอุตสาหกรรมน้ำมันได้ เนื่องจากรู้และเข้าใจในกระบวนการทำงาน รู้ว่าหน้างานต้องการอะไรและทำงานอะไรอย่างไร เช่น สามารถทำงานเป็นฝ่ายบุคคลได้ เนื่องจากรู้ว่างานที่ต้องทำ ต้องการคนแบบไหน หรือเป็นฝ่ายจัดซื้อ เพราะรู้ว่าต้องใช้อุปกรณ์หรือของแบบไหน สามารถอธิบายลักษณะเฉพาะที่ต้องการได้
🖥️ ช่องทางการศึกษาความรู้เพิ่มเติม
ไม่มีแหล่งความรู้โดยตรง เนื่องจากเป็นความรู้เฉพาะทางมากๆ ที่คนที่อยู่นอกอุตสาหกรรมอาจไม่เข้าใจ
อาจค้นหาออนไลน์ด้วยคำว่า “Basic Drilling” หรือ “Beginner Tool Driller” เป็นต้น
📚 ข้อมูลสายการเรียนที่เกี่ยวข้อง
มัธยมศึกษาตอนปลาย
- สายวิทย์-คณิต
- (ปัจจุบันมีโอกาสสำหรับนักเรียนทุกสายการเรียน แต่จำเป็นต้องมีความรู้และทักษะ สามารถสอบวัดระดับและผ่านเกณฑ์คัดเลือกต่างๆ ตามที่กำหนดด้วย)
ปริญญาตรี เช่น
- คณะวิศวกรรมศาสตร์ สาขาวิชาวิศวกรรมปิโตรเลียม
- คณะวิศวกรรมศาสตร์ สาขาวิชาวิศวกรรมทรัพยากรธรณี
- สำนักวิชาวิศวกรรมศาสตร์ กลุ่มวิศวกรรมศาสตร์ สาขาวิชาวิศวกรรมปิโตรเลียมและเทคโนโลยีธรณี
- คณะวิศวกรรมศาสตร์ สาขาวิศวกรรมเหมืองแร่และวัสดุ
ปริญญาโท/ เฉพาะทาง เช่น
- หลักสูตรวิทยาศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาเทคโนโลยีปิโตรเคมี
- หลักสูตรวิศวกรรมศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิศวกรรมเหมืองแร่และวัสดุ
ปริญญาเอก
- หลักสูตรวิทยาศาสตรดุษฏีบัณฑิต สาขาวิชาเทคโนโลยีปิโตรเคมี
- หลักสูตรปรัชญาดุษฎีบัณฑิต สาขาวิศวกรรมเหมืองแร่และวัสดุ
*ข้อมูล ณ ปี 2567