• ตีความเนื้อหาและการเล่าเรื่องจากโจทย์ของผู้จ้างผลิต หรือเลือกโจทย์ที่ตนเองต้องการนำเสนอ 
• ค้นคว้าหาข้อมูลที่เกี่ยวข้องกับเนื้อหาอย่างละเอียด ทำความเข้าใจและรวบรวมข้อเท็จจริงทั้งหมด และนำไปเขียนบทและออกแบบโครงเรื่อง วางแผนว่าประเด็นไหนจะถูกเล่าออกมาอย่างไร เพื่อให้เกิดความลื่นไหลในเนื้อหาและมีความน่าสนใจตลอดเรื่อง
• เตรียมงานถ่ายทำร่วมกับทีมโปรดิวเซอร์ ตากล้อง และฝ่ายอื่นๆ เช่น ทีมตัดต่อ ทีมเสียง
• ควบคุมและกำกับการถ่ายทำ ดูแลการถ่ายทำในแต่ละฉาก ควบคุมการถ่ายทำให้เป็นไปตามแผนและโครงเรื่องที่วางไว้ 
• ตัดต่อและตรวจสอบเนื้อหาหลังจากการถ่ายทำ ทำงานร่วมกับทีมตัดต่อเพื่อเรียบเรียงเนื้อหาให้เป็นไปตามโครงเรื่องที่วางไว้
• นำเสนอและปรับปรุงเนื้อหาตามข้อเสนอแนะ ตรวจสอบงานในขั้นสุดท้าย โดยนำเสนอสารคดีให้กับผู้เกี่ยวข้อง เช่น ผู้จ้างผลิต ผู้เกี่ยวข้องในเนื้อหา เพื่อตรวจสอบความถูกต้องและปรับแก้ตามข้อเสนอแนะ ก่อนส่งมอบงานอย่างสมบูร

1. รับโจทย์และตีความเนื้อหาจากผู้จ้างผลิต เช่น เจ้าของกิจการ องค์กรเอกชน หน่วยงานภาครัฐ สถานีโทรทัศน์ หรือเลือกโจทย์ที่ตนเองต้องการนำเสนอ นำมาตีความเป็นเนื้อหารายการหรือวิดีโอสั้นในรูปแบบสารคดี ทำความเข้าใจโจทย์ว่าต้องการสื่อสารข้อมูลหรือข้อเท็จจริง (Fact) ใด เพื่อกำหนดทิศทางของสารคดีว่าจะเล่าในรูปแบบใด
2. ค้นคว้าข้อมูล รวบรวมข้อมูลและข้อเท็จจริงต่างๆ อย่างละเอียดเกี่ยวกับประเด็นที่ต้องการนำเสนอ ทั้งจากเอกสาร แหล่งข้อมูลออนไลน์ รวมถึงการสัมภาษณ์ผู้เกี่ยวข้องหรือผู้เชี่ยวชาญ เพื่อให้เนื้อหามีความสมบูรณ์และถูกต้องมากที่สุด
3. เขียนบทและวางโครงเรื่อง กำหนดลำดับการเล่าเรื่อง การเขียนบทนี้รวมถึงการกำหนดคำถามสำหรับการสัมภาษณ์ วางโครงสร้างเนื้อหาแต่ละส่วน และวางแผนมุมกล้องและฉากต่างๆ เพื่อให้การถ่ายทำมีความต่อเนื่อง
4. วางแผนการถ่ายทำ รวมถึงการกำหนดตารางการถ่ายทำ จัดเตรียมทีมงาน เช่น ทีมถ่ายทำ ทีมแสงและเสียง รวมถึงการคัดเลือกสถานที่ อุปกรณ์ที่ต้องใช้ และเตรียมความพร้อมสำหรับสิ่งที่จำเป็นอื่นๆ เช่น การขออนุญาตถ่ายทำในสถานที่เฉพาะ
5. ถ่ายทำ ควบคุมและกำกับการถ่ายทำให้เป็นไปตามแผนที่วางไว้ ควบคุมมุมกล้อง การจัดองค์ประกอบภาพ และการสัมภาษณ์บุคคล รวมถึงการถ่ายบรรยากาศหรือองค์ประกอบอื่นๆ (ถ่าย Insert) เพื่อใช้ประกอบการเล่าเรื่องในรายการเพื่อทำให้เนื้อหาสมบูรณ์ขึ้น 
6. ตัดต่อและผลิตหลังถ่ายทำ ผู้กำกับจะทำงานร่วมกับทีมตัดต่อเพื่อเรียบเรียงเนื้อหา ตัดต่อภาพและเสียงให้สอดคล้องกันและเรียบเรียงตามโครงเรื่องที่กำหนดไว้ รวมถึงการใส่ดนตรีประกอบ (Soundtrack) เพื่อเสริมอารมณ์ ปรับแต่งสี (Color Grading) และใส่กราฟิกหรือคำบรรยายที่จำเป็น
7. ตรวจสอบและปรับปรุง ตรวจสอบเนื้อหาและส่งให้ผู้จ้างผลิตหรือผู้มีส่วนเกี่ยวข้องในเนื้อหารายการสารคดีร่วมตรวจสอบ เพื่อให้มั่นใจว่าผลงานที่ได้ออกมาตรงกับความต้องการและข้อเท็จจริง นอกจากนี้ยังทำการแก้ไขตามข้อเสนอแนะก่อนส่งงานฉบับสมบูรณ์
8. นำเสนอหรือเผยแพร่ผลงาน ขั้นตอนสุดท้ายคือการนำเสนอผลงานให้กับผู้จ้างผลิตหรือเผยแพร่ในช่องทางที่กำหนด เช่น ทางโทรทัศน์ แพลตฟอร์มสตรีมมิง หรือสื่อออนไลน์ เพื่อให้ผู้ชมได้สัมผัสกับเนื้อหาและได้รับสารที่ต้องการสื่อสาร

1. โปรดิวเซอร์ (Producer)
2. ผู้กำกับภาพ (Director of Photography หรือ DP)
3. ช่างกล้อง หรือตากล้อง (Cameraman)
4. นักลำดับภาพ (Editor) 
5. ทีมเสียง (Soundman) 
6. ทีมแสง (Lighting Technician)
7. ผู้พากย์เสียง (Voice-over Artist)
8. นักเขียนบท (Scriptwriter)
9. ผู้ดูแลสถานที่ (Location Manager)

• สถานที่ทำงานของผู้กำกับสารคดีค่อนข้างหลากหลายและขึ้นอยู่กับลักษณะของสารคดีที่กำกับ ได้แก่
  • สำนักงานหรือสตูดิโอของบริษัทผลิตรายการ สตูดิโอสำหรับถ่ายทำสัมภาษณ์ ห้องตัดต่อเพื่อเรียบเรียงเนื้อหาและควบคุมการตัดต่อภาพ เสียง ดนตรี หรือเอฟเฟกต์ต่างๆ 
  • สถานที่ภายนอก (On Location) สถานที่จริงที่เกี่ยวข้องกับเนื้อหาสารคดี เช่น สถานที่ทางประวัติศาสตร์ แหล่งท่องเที่ยว ชุมชน โรงงาน หรือสถานที่ทางธรรมชาติ

• เวลาทำงานค่อนข้างยืดหยุ่นและแตกต่างจากงานประจำทั่วไป โดย
  • ช่วงเวลาวางแผนและเตรียมงาน มักเป็นเวลาทำงานในสำนักงานหรือสตูดิโอ ซึ่งส่วนใหญ่เป็นเวลาทำการปกติ ประมาณ 9.00 น. - 17.00 น. 
  • ช่วงถ่ายทำเป็นช่วงเวลาที่ต้องยืดหยุ่นสูง เนื่องจากการถ่ายทำสารคดีบางครั้งต้องอิงกับแสงธรรมชาติ สถานที่ และสภาพแวดล้อม อาจต้องเริ่มถ่ายทำตั้งแต่เช้ามืด ตอนกลางคืน หรืออาจต้องรอให้ถึงเวลาที่เหมาะสม 
  • ช่วงตัดต่อและผลิตหลังการถ่ายทำ เวลาทำงานในช่วงนี้มักเป็นเวลาทำการปกติ แต่บางครั้งอาจต้องทำงานล่วงเวลาในกรณีที่ต้องเร่งส่งงานให้เสร็จตามกำหนด

1. ทักษะด้านการเล่าเรื่อง สามารถดึงประเด็นสำคัญของเรื่องราวและสื่อสารให้ผู้ชมเข้าใจได้อย่างลึกซึ้ง รู้วิธีการนำเสนอข้อเท็จจริงและอารมณ์เพื่อให้สารคดีมีผลทางอารมณ์และการรับรู้ของผู้ชม
2. ทักษะการค้นคว้าและวิจัย รวบรวมข้อมูลเชิงลึกและข้อเท็จจริง จัดระเบียบข้อมูลและตรวจสอบความถูกต้องของข้อมูลได้ เพื่อให้เนื้อหาของสารคดีมีความน่าเชื่อถือและสมบูรณ์
3. ทักษะการสัมภาษณ์และการฟัง เพื่อเก็บข้อเท็จจริงและรับรู้อารมณ์ความรู้สึกของผู้ให้สัมภาษณ์ นำไปถ่ายทอดเป็นเนื้อหาที่ลึกซึ้งและสื่อสารได้ประเด็นตามเรื่องที่เกิดขึ้นจริง
4. ความรู้ด้านเทคนิคการถ่ายทำและการตัดต่อ
5. ความสามารถในการวางแผนและจัดการโปรเจกต์
6. ทักษะการสื่อสารและการทำงานเป็นทีม

• ผลตอบแทน เริ่มต้น 20,000 บาทต่อเดือน กรณีทำงานประจำอยู่ในบริษัทผลิตรายการสารคดี โดยเงินเดือนปรับเพิ่มตามประสบการณ์และคุณภาพของผลงาน 
• รายได้ตามประสบการณ์ สำหรับผู้กำกับที่มีประสบการณ์มากขึ้นและมีผลงานที่ได้รับการยอมรับ จะมีรายได้ที่เพิ่มขึ้น โดยเฉลี่ยอาจอยู่ระหว่าง 40,000 - 80,000 บาทต่อเดือน หรือมากกว่า ขึ้นอยู่กับสเกลงาน ความซับซ้อน และงบประมาณของโปรเจกต์ที่ทำ
• รายได้ตามโปรเจกต์ หากเป็นงานสารคดีที่มีโปรเจกต์พิเศษ เช่น สารคดีสำหรับบริษัทใหญ่ งานเชิงพาณิชย์ หรือโปรเจกต์ที่ได้รับการสนับสนุนจากต่างประเทศ รายได้จะสูงกว่างานทั่วไป และอาจจ่ายเป็น รายโปรเจกต์หรือตามระยะเวลาการทำงาน ซึ่งบางโปรเจกต์ที่มีอิมแพคระดับประเทศหรือนานาชาติ ให้ค่าตอบแทนหลักแสนบาทขึ้นไป 

• โอกาสและการเติบโตของอาชีพ ผู้กำกับรายการสารคดี
  • ผู้กำกับสารคดีระดับสากล เมื่อมีประสบการณ์และผลงานที่โดดเด่น ผู้กำกับสามารถขยายผลงานสู่ตลาดสากล โดยร่วมงานกับช่องโทรทัศน์ แพลตฟอร์มสตรีมมิง หรืองานสารคดีระดับนานาชาติ 
  • โอกาสในการทำงานร่วมกับแพลตฟอร์มออนไลน์และสตรีมมิง ในปัจจุบัน แพลตฟอร์มสตรีมมิง เช่น Netflix  Disney+ หรือ YouTube มีความต้องการเนื้อหาสารคดีเพิ่มขึ้น ผู้กำกับสารคดีสามารถทำงานร่วมกับแพลตฟอร์มเหล่านี้เพื่อผลิตสารคดีในระดับที่เข้าถึงผู้ชมทั่วโลก ซึ่งจะเปิดโอกาสในการสร้างสรรค์เนื้อหาที่หลากหลายมากขึ้น
  • ทำงานร่วมกับองค์กรไม่แสวงหาผลกำไร (NGO) และองค์กรระหว่างประเทศ สำหรับผู้กำกับที่สนใจประเด็นทางสังคมหรือสิ่งแวดล้อม สามารถร่วมงานกับองค์กรไม่แสวงหาผลกำไร เช่น องค์การยูนิเซฟ องค์กรด้านสิทธิมนุษยชน หรือกองทุนด้านสิ่งแวดล้อม โดยการผลิตสารคดีเกี่ยวกับประเด็นสำคัญ เช่น การอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม สิทธิเด็ก หรือปัญหาสังคมต่างๆ เพื่อสร้างผลกระทบและการเปลี่ยนแปลงในเชิงบวก
  • จัดอบรมและเป็นวิทยากรในสถาบันการศึกษา สอนในสถาบันการศึกษา หรือจัดอบรมในหลักสูตรที่เกี่ยวข้องกับการทำสารคดี 
  • โปรดิวเซอร์หรือผู้บริหารจัดการโครงการ สามารถต่อยอดไปเป็นโปรดิวเซอร์หรือผู้บริหารจัดการโครงการได้เนื่องจากมีประสบการณ์ในการวางแผนและการจัดการคน
  • ขยายไปสู่การกำกับงานประเภทอื่น เช่น การกำกับภาพยนตร์โฆษณา ภาพยนตร์สารคดีสั้น ซีรีส์ทางโทรทัศน์ หรือการผลิตเนื้อหาดิจิทัลในรูปแบบอื่นๆ สำหรับสื่อออนไลน์
  • การสร้างโปรเจกต์สารคดีส่วนตัว นำเสนอประเด็นที่ตนเองมีความสนใจเป็นพิเศษ โดยหากมีประสบการณ์การทำงานในวงการสารคดีหรือภาพยนต์มาแล้ว จะช่วยให้มีโอกาสนำเสนอหรือหาผู้สนับสนุนได้มากขึ้น​

• ความท้าทายของอาชีพ ผู้กำกับรายการสารคดี
  • การรักษาความถูกต้องและข้อเท็จจริง สารคดีเป็นสื่อที่เน้นนำเสนอข้อเท็จจริง ดังนั้นการผลิตจึงต้องใช้ข้อมูลที่แม่นยำและเชื่อถือได้ ผู้กำกับต้องมีทักษะในการค้นคว้าและตรวจสอบข้อมูลเพื่อให้แน่ใจว่าเนื้อหาที่ถ่ายทอดออกไปมีความถูกต้อง ซึ่งเป็นความท้าทายเนื่องจากข้อมูลบางอย่างอาจยากต่อการตรวจสอบ
  • การนำเสนอประเด็นที่ละเอียดอ่อนหรือขัดแย้ง สารคดีบางเรื่องอาจเกี่ยวข้องกับประเด็นละเอียดอ่อนหรือข้อขัดแย้ง เช่น เรื่องสิทธิมนุษยชน ปัญหาสิ่งแวดล้อม หรือการเมือง การนำเสนอเรื่องเหล่านี้ต้องใช้ความระมัดระวังสูง เพื่อไม่ให้เกิดการตีความที่ไม่ถูกต้องหรือกระทบความรู้สึกของกลุ่มผู้ชมบางกลุ่ม
  • การสัมภาษณ์เป็นส่วนสำคัญในการทำสารคดี ผู้กำกับต้องมีทักษะในการตั้งคำถามอย่างลึกซึ้งและสร้างบรรยากาศที่ผ่อนคลายให้ผู้ให้สัมภาษณ์รู้สึกสบายใจที่จะพูด การฟังเชิงลึกและการสังเกตอวัจนภาษา การสื่อสารที่มาจากสีหน้าหรือท่าทางระหว่างสัมภาษณ์ จะช่วยให้ผู้กำกับสามารถดึงข้อมูลที่สำคัญและเข้าใจอารมณ์ความรู้สึกของผู้ให้สัมภาษณ์ได้ และนำเสนอเรื่องราวที่มีความน่าสนใจไปพร้อมกับข้อเท็จจริง
  • ข้อจำกัดด้านเวลาและงบประมาณ ทำให้บางครั้งต้องประยุกต์หรือปรับเปลี่ยนแผนการทำงานเพื่อให้สอดคล้องกับทรัพยากรที่มี  ต้องสามารถปรับตัวได้ในทุกสถานการณ์ พร้อมจัดการกับความเครียดและแรงกดดัน เพื่อให้การทำงานมีประสิทธิภาพและคงไว้ซึ่งคุณภาพของเนื้อหา
  • ต้องเผชิญกับสถานการณ์ที่ไม่คาดคิดบ่อยครั้ง เช่น สภาพอากาศที่เปลี่ยนแปลง ข้อจำกัดของสถานที่ หรืออุปกรณ์ที่มีไม่พร้อม การมีทักษะในการแก้ไขปัญหาและการคิดอย่างยืดหยุ่นจะช่วยให้สามารถปรับแผนงานได้ทันทีตามสถานการณ์ที่เกิดขึ้น

• ช่องทาง Youtube ที่เกี่ยวกับอาชีพ ผู้กำกับรายการสารคดี

• BrandThink People. (2021, Oct 12). ‘ไก่-ณฐพล บุญประกอบ’ ผู้กำกับสารคดีที่พาเรื่องราวของวัดธรรมกายไปฉายบน Netflix | BrandThink PEOPLE [Video]. https://youtu.be/h1_U4PqUix8?si=N1m17bMxrlHFkxE2
• Young Director Award - ผู้กำกับน้อย. (2024, Aug 13). ผู้กำกับน้อย Special Talk Ep.19 พี่ตั๊ม พัฒนะ จิรวงศ์ ผู้กำกับสารคดี, นักเขียนบท [Video]. https://youtu.be/XV_O5Rj5m-w?si=TJDT2iosMfI7l6oR

• บทความที่เกี่ยวกับอาชีพ ผู้กำกับรายการสารคดี
  • the101. (2023). ‘Breaking the Cycle’: คุยกับสองผู้กำกับท่ามกลางข้อวิจารณ์ว่า‘ภาพยนตร์เรื่องนี้ไม่ต่างอะไรจากโฆษณาชวนเชื่อ’

  https://www.the101.world/breaking-the-cycle-doc/

• พี่ต้นแบบผู้กำกับรายการสารคดี [สัมภาษณ์เมื่อวันที่ 24 ตุลาคม 2567]